مسعود پزشکیان با اشاره به جایگاه اطلاعات در حکمرانی نوین خاطرنشان کرد: «کشور، سازمان یا حتی یک خانه، اگر بدون داده و اطلاعات دقیق اداره شود، گرفتار سردرگمی خواهد شد؛ مدیری که نداند کجاست و به کجا می‌رود، نمی‌تواند آینده را بسازد. اگر بخواهیم کشور را به درستی بسازیم و آینده‌ای مطمئن خلق کنیم، باید در حوزه‌هایی مانند اقتصاد، صنعت، تجارت و کشاورزی، به داده‌های دقیق، به‌موقع و قابل اتکا دسترسی داشته باشیم. تنها آن‌کس می‌تواند تصمیمی مؤثر بگیرد که اطلاعات درستی در اختیار دارد. کسی که از داده‌های واقعی و ارتباطات مؤثر بی‌بهره باشد، ناگزیر عقب خواهد ماند. ضعف در اطلاعات یعنی ضعف در تصمیم‌گیری؛ و این نقطه ضعف در شرایط رقابت جهانی می‌تواند موجب شکست باشد.»
وی با اشاره به تجربه شخصی خود از دوران دانشگاه تا حضور در مجلس شورای اسلامی گفت: «از همان سال‌هایی که در مجلس نماینده بودم، دنبال این بودیم که یک سیستم داده‌محور برای کشور طراحی شود تا بتوان بر اساس اطلاعات دقیق، سیاست‌گذاری و مدیریت کرد. اگر داده وجود نداشته باشد، اداره کشور در هر حوزه‌ای، از اقتصاد تا کشاورزی و صنعت، دچار سردرگمی خواهد شد.»
رئیس‌جمهور با انتقاد از ضعف زیرساخت‌های اطلاعاتی تأکید کرد: «بخشی از رانت، رشوه، قاچاق، زمین‌خواری و دیگر مفاسد موجود در کشور، ناشی از نبود داده‌های قابل‌رصد است. وقتی ندانیم چه کسی، کجا، چه اقدامی انجام می‌دهد، طبیعی است که انحراف و تخلف شکل می‌گیرد. در برخی موارد، فردی ساختمانی می‌سازد و به چند نفر می‌فروشد، یا در پروژه‌هایی دیده‌ایم که ده‌ها هزار میلیارد تومان به‌ظاهر ناپدید شده است. این ارقام به‌راحتی از بین نمی‌رود، بلکه نبود داده و نظارت باعث شده امکان پیگیری نباشد.»
او با اشاره به تجربه‌های تلخ در حوزه ساخت‌وساز غیرقانونی تصریح کرد: «زمین‌خواری و کوه‌خواری زمانی رخ می‌دهد که نتوان مالکیت‌ها را به‌صورت دقیق ثبت و رصد کرد. گاهی پس از سال‌ها و سرمایه‌گذاری‌های چند هزار میلیاردی، ساختمان‌هایی شناسایی و تخریب می‌شوند که اساساً نباید ساخته می‌شدند. قانونی که در سال ۱۳۷۶ و ۱۳۷۷ برای ایجاد «کد یکتای مکانی» تصویب شد، هنوز اجرایی نشده است. بیش از ۲۷ سال از آن زمان گذشته و ما هنوز داده‌های پایه را برای ثبت دقیق املاک و مالکیت‌ها در اختیار نداریم.»
پزشکیان با اشاره به گزارش‌های کارشناسان و پیگیری‌های افراد مطلع اظهار کرد: «چهره‌هایی مانند دکتر جهانگرد و برخی مدیران وزارت ارتباطات سال‌هاست این موضوع را پیگیری می‌کنند، اما تاکنون به اجرا نرسیده است. اگر این سامانه‌ها راه‌اندازی می‌شد، نه‌تنها امکان تعرض به منابع طبیعی نبود، بلکه مدیران نیز می‌توانستند در لحظه، مالکیت و سابقه هر پلاک، ملک یا پروژه را مشاهده و بررسی کنند. امروز یک اداره یا نهاد محلی می‌تواند پروژه‌ای را ثبت کند، بدون آنکه صاحب، مالک یا محل دقیق آن در سیستم مرکزی درج شده باشد. این ضعف، راه را برای سوءاستفاده باز می‌کند و در نهایت، همه باید هزینه آن را بپردازند.»
رئیس‌جمهور با تأکید بر ضرورت استانداردسازی داده‌ها در نظام مدیریتی کشور اظهار کرد: «در دنیای امروز، هیچ چیز گم نمی‌شود؛ اما اگر اطلاعات در اختیار ذی‌نفعان واقعی قرار نگیرد، کارکرد خود را از دست می‌دهد. اقتصاد باید در اختیار اقتصاددانان باشد، صنعت در اختیار صنعتگران و هر حوزه باید با زبان و منطق خودش مدیریت شود. در پزشکی، برای معاینه یک بیمار، داده‌ها بر اساس استاندارد مشخص جمع‌آوری می‌شود. این استاندارد در سراسر دنیا یکی است؛ چون علم بدون چهارچوب مشترک نمی‌تواند کارآمد باشد. این اصل نه‌تنها در پزشکی، بلکه در امور مالی، اقتصادی، سیاسی، آزمایشگاهی و سایر حوزه‌ها نیز باید رعایت شود. آن‌جایی که استاندارد وجود ندارد، به این معناست که هنوز به بلوغ و رشد نرسیده‌ایم. هر انجمن، بنیاد، یا نهاد دانش‌بنیانی که می‌خواهد در حوزه تخصصی خود کار مؤثر انجام دهد، باید به استانداردهای معتبر بین‌المللی یا ملی پایبند باشد.»
اهمیت فناوری‌های نوین در توسعه نظام سلامت کشور
او با انتقاد از وضعیت فعلی در حوزه فناوری اطلاعات و سامانه‌های اجرایی گفت: «در وزارت بهداشت و درمان، بارها نرم‌افزارهای مختلفی نوشته شده، اما هیچ‌کدام با یکدیگر ارتباط ندارند. سرمایه‌گذاری‌هایی که صورت گرفته، به‌دلیل نبود استاندارد مشترک، عملاً منجر به تولید سامانه‌هایی شده که با همدیگر کار نمی‌کنند. وقتی داده‌ها و برنامه‌ها بر اساس یک زبان مشترک نوشته نشوند، امکان اتصال و بهره‌گیری یکپارچه از آن‌ها از بین می‌رود. امروز در کشور، برنامه‌هایی نوشته شده که در ظاهر مشابه‌اند، اما هرکدام با منطق و ساختار متفاوت، بدون قابلیت اتصال به یکدیگر عمل می‌کنند.»
پزشکیان اظهار کرد: «اگر قرار است در امور مالی، درمان یا سایر بخش‌ها نرم‌افزار طراحی شود، لازم است ابتدا انجمن‌ها و نهادهای تخصصی، استانداردهای پایه را تدوین و تثبیت کنند. آنگاه هر شرکت یا نهادی که می‌خواهد نرم‌افزار تولید کند، می‌تواند با حفظ چهارچوب استاندارد، برنامه‌ای بنویسد که با سایر سامانه‌ها ارتباط‌پذیر باشد. یکی از مهم‌ترین موانع تحقق دولت هوشمند، همین ناهماهنگی و پراکندگی در طراحی سامانه‌هاست. اصلاح این روند، نیازمند عزم مشترک، هم‌فکری نهادهای تخصصی، و اراده اجرایی در سطح ملی است.»
رئیس‌جمهور با تأکید بر اهمیت فناوری‌های نوین از جمله هوش مصنوعی در توسعه نظام سلامت کشور گفت: «در حوزه بهداشت و درمان، ظرفیت‌های بزرگی برای استفاده از ابزارهای هوشمند وجود دارد که باید در مسیر ارتقای کیفیت خدمات به کار گرفته شود. در سال‌هایی که ریاست دانشگاه علوم پزشکی تبریز را برعهده داشتم، هدف ما راه‌اندازی شبکه‌ای یکپارچه برای پزشک خانواده بود؛ شبکه‌ای که مبتنی بر جمعیت مشخص، محل زندگی معین و داده‌های دقیق درباره سن، جنسیت و بیماری‌ها طراحی شده باشد تا مدیریت سلامت به‌درستی انجام شود. اگر قرار است رئیس دانشگاه یا مسئول سلامت تصمیم بگیرد، باید بداند چه کسی، در کجا، با چه مشکلی زندگی می‌کند. این دانایی، شرط اساسی برای خدمات‌رسانی مؤثر است. حتی در شرایط بحرانی مانند زلزله، بدون این داده‌ها نمی‌توان واکنش درستی نشان داد.»
اهمیت استانداردسازی و داده‌محوری در مدیریت بحران و نظام سلامت
پزشکیان با اشاره به ضرورت تأمین زیرساخت‌های ارتباطی در مناطق محروم تأکید کرد: «زمانی که برای راه‌اندازی اینترنت در روستاها پیگیری می‌کردیم، آمارها نشان می‌داد هزار و چند روستا به اینترنت متصل شده‌اند، اما سؤال اصلی این بود که چه تعداد از کل روستاهای کشور همچنان بی‌ارتباط مانده‌اند؟ این همان داده‌ای است که باید برای تصمیم‌گیری دقیق مشخص باشد. در آن مقطع، حتی برای تأمین ارتباط اینترنتی در برخی مناطق، پیگیر اخذ مجوز استفاده از ماهواره بودیم تا حداقل ارتباط اولیه برقرار شود و بتوان داده‌های اولیه سلامت را دریافت و خدمات را سامان‌دهی کرد. این صرفاً شروعی برای ایجاد عدالت ارتباطی و اطلاعاتی بود.»
او ادامه داد: «وقتی پوشش ارتباطی کامل شود، تفاوتی نمی‌کند فرد فقیر باشد یا متمول، مذهبی باشد یا غیرمذهبی؛ وظیفه ماست که به همه خدمات بدهیم. به قول شاعر: باران که شدی، پیاله‌ها را نشمار. وظیفه حکومت، پوشش کامل و بی‌تبعیض خدمات سلامت است. برای خدمات اولیه، ثانویه و ثالث، باید ساختاری مشخص وجود داشته باشد. در پزشکی امروز، نظام‌هایی مانند DRG (گروه‌های تشخیصی مرتبط) برای تشخیص و هزینه‌کرد درمان به کار گرفته می‌شوند که به تصمیم‌گیری مبتنی بر علم و شواهد کمک می‌کنند.»
رئیس‌جمهور در ادامه عنوان کرد: «زمانی که تشخیص صحیح وجود نداشته باشد، بیمار ممکن است ده‌ها بار مراحل مختلف درمانی را طی کند، بدون آنکه نتیجه‌ای حاصل شود. در نهایت، پس از اتلاف زمان و منابع، تازه مشکل اصلی شناسایی می‌شود؛ حال آنکه با دانش و مهارت کافی، درمان او می‌توانست از ابتدا در مسیر درستی قرار گیرد.»
پزشکیان بر اهمیت استانداردسازی و داده‌محوری در مدیریت بحران و نظام سلامت تأکید کرد و افزود: «استانداردسازی یک بحث تئوریک نیست؛ بلکه اساس مدیریت کارآمد است. اگر ندانیم چگونه باید خدمت ارائه دهیم، منابع و توان اجرایی را در مسیری نامؤثر هدر خواهیم کرد. در یکی از بیمارستان‌های پیشرفته چین، در اتاقی موسوم به «شاک‌روم»، تمام جهان را برای کنترل شیوع بیماری ساس به‌صورت لحظه‌ای رصد می‌کردند. اطلاعات شیوع، بروز، شدت، نقاط بحرانی و افراد مبتلا در مانیتورها نمایان بود و تصمیم‌گیری دقیق بر مبنای همین داده‌ها انجام می‌شد.»
او افزود: «در شرایط بحران، مانند وقوع سیل، معمولاً مسئولان به اولین منطقه در دسترس می‌روند، اما شاید منطقه‌ای که در ظاهر دیده نمی‌شود، دچار بحران شدیدتر باشد. در آن مرکز، می‌توانستند بدون خروج از اتاق تصمیم بگیرند کجا بیشترین نیاز را دارد و کمک‌ها را به‌درستی هدایت کنند.»
داده اولین قدم مدیریت است
رئیس‌جمهور با بیان این که داده اولین قدم مدیریت است، گفت: «برای تصمیم‌گیری، سیاست‌گذاری، نظارت و امدادرسانی، داده‌های شفاف، به‌روز و آنلاین نیاز داریم؛ چیزی که متأسفانه در بسیاری موارد نداریم! حتی در روستاهای محروم می‌توان با تعریف استانداردهای ساده و ابزار ابتدایی مانند دستگاه سونوگرافی یا رادیولوژی، خدمات مؤثری ارائه داد. یک نیروی آموزش‌دیده می‌تواند بر اساس شکایت بیمار، داده را وارد کند و سامانه مبتنی بر هوش مصنوعی مسیر تشخیص و درمان را پیشنهاد دهد. هوش مصنوعی می‌تواند از تصویر یک ریه یا یک آندوسکوپی ساده، بیماری را تشخیص دهد، شدت و نوع آن را مشخص کند و حتی راهکار درمان ارائه دهد. این روش نه‌تنها دقت و کیفیت درمان را افزایش می‌دهد، بلکه هزینه‌ها را نیز به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.»
پزشکیان با اشاره به ظرفیت‌های هوش مصنوعی در تحلیل انبوه داده‌های رادیولوژی، پاتولوژی و پزشکی بیان کرد: «هوش مصنوعی می‌تواند هزاران تصویر را مقایسه کند، تجربیات پزشکی را تحلیل کند و با دقت بالا بیماری را تشخیص دهد؛ امکانی که از توانایی طبیعی یک فرد فراتر است. همه این‌ها نیازمند دستیابی به یک زبان و نگاه مشترک، تدوین دستورالعمل و اجرای استاندارد مشخص است. اگر هر بخش به‌دلخواه خود سخت‌افزار یا نرم‌افزار تهیه کند، هم‌پوشانی و اتصال بین سامانه‌ها از بین می‌رود و مجبور می‌شویم مجدداً سرمایه‌گذاری کنیم و سیستم‌ها را بازنویسی کنیم.»
تطبیق‌پذیری با استانداردهای جهانی
او ادامه داد: «شما می‌توانید به‌عنوان انجمن‌های تخصصی وابسته به رشته‌ها و سازمان‌ها، استانداردهای ملی را بر اساس مدل‌های جهانی تدوین و پیاده‌سازی کنید. در اروپا نیز سیستم اطلاعات بیمارستانی، بر اساس استانداردهای شفاف اجرا شده و سازمان‌هایی هستند که صرفاً مسئول تدوین و اجرای این استانداردها هستند، تا داده‌ها قابل‌تحلیل، مقایسه و تصمیم‌سازی شوند.»
رئیس‌جمهور با تأکید بر اهمیت تطبیق‌پذیری با استانداردهای جهانی در مسیر توسعه کشور گفت: «در اروپا، برای هر فرایند درمانی، مالی یا تشخیصی، یک استاندارد واحد تعریف شده است. اگر ما نیز می‌خواهیم در نظام درمان یا اقتصاد پیش برویم، باید بدانیم دنیا چگونه عمل می‌کند و عملکرد ما چه نسبتی با آن دارد. موضوع ارتباط، صرفاً اتصال شبکه‌ای نیست، بلکه به معنای مشارکت در عقل جمعی و بهره‌مندی از تجربه‌های دیگران است. اگر بخواهیم پزشک خانواده، ICU یا اتاق عمل مدرن راه‌اندازی کنیم، باید توانمندی‌های دیگران را نیز ببینیم و از آن‌ها بهره بگیریم.»
پزشکیان با اشاره به‌ضرورت شنیدن دیدگاه‌های مختلف تأکید کرد: «من از یک زاویه می‌بینم، شما از زاویه‌ای دیگر و نفر سوم از زاویه‌ای متفاوت. وقتی تنها به عقل خود بسنده کنیم، ضرر می‌کنیم. باید عقل دیگران را شنید، تجربه‌های آنان را آزمود و به فهم مشترک رسید. اگر قرار است در برابر تمامیت‌خواهی آمریکا بایستیم و اجازه ندهیم به ما دیکته شود، باید در داخل کشور به انسجام، وحدت و درک متقابل برسیم. زبان و نگاه مشترک، به‌معنای دستیابی به بالاترین و بهترین استاندارد در هر حوزه است. همان‌طور که قرآن فلسفه خلقت انسان را در «أَیُّکُم أَحْسَنُ عَمَلًا» می‌داند، هدف ما نیز باید رسیدن به بهترین و برترین عملکرد باشد.»
او تصریح کرد: «اگر کسی در جایی دیگر توانسته با شواهد و داده‌ها، عملکرد بهتری ارائه دهد، وظیفه ماست که به آن سطح برسیم یا حتی از آن فراتر برویم. ما در حال تغییر هستیم و توانایی رسیدن به برترین سطح را داریم. ارتباط با جهان به معنای انتقال تجربه‌ها، یادگیری روش‌های علمی و یافتن راه درست است. حتی برای فروش کالاهای خود، نیازمند ارتباط مؤثر با دنیا هستیم؛ ارتباط، ابزار تعالی و رشد است، نه تهدید.»
هنر در استفاده از عقل جمعی و مشورت است
رئیس‌جمهور با اشاره به تجربیات خود در سال‌های دانشجویی خاطرنشان کرد: «روزی فردی با نوع پیچیده‌ای از بیماری در بیمارستان بستری شد. متخصصی از خارج کشور دعوت شده بود که برخلاف انتظار، قدی کوتاه داشت، اما بدون هیچ پیچیدگی، با مهارت بالا وارد اتاق عمل شد و اقدام مؤثر انجام داد. تجربه‌اش از ما بیشتر بود و این یعنی عقل حکم می‌کند از هر کسی که مهارت و تجربه بیشتری دارد، بیاموزیم.»
پزشکیان با اشاره به تجربه شخصی در دوران ریاست دانشگاه اظهار کرد: «زمانی برای بازدیدی علمی به ژاپن سفر کرده بودم. در نگاه اول هدف برنامه مشخص نبود، اما در جریان بازدیدها متوجه شدم که حتی برای ساده‌ترین فعالیت‌ها مانند گردش پول، مشاوران خارجی از کشورهای مختلف مثل آلمان و کانادا حضور دارند و در طراحی ساختمان‌ها، راه‌ها و پل‌هایشان، نام مشاوران بین‌المللی را به‌عنوان بخشی از فرایند علمی ذکر می‌کنند.»
او افزود: «ابتدا با خود گفتم ما که بدون مشاور این پروژه‌ها را انجام داده‌ایم، پس کار ما ارزشمندتر است. اما بعد به خودم پاسخ دادم؛ هنر آن‌ها در استفاده از عقل جمعی و مشورت است. اگر ما هم از مشاوره دیگران استفاده می‌کردیم، نه تنها ضرر نمی‌کردیم، بلکه بهتر و دقیق‌تر عمل می‌کردیم.»
رئیس‌جمهور با اشاره به جایگاه علمی مشارکت در جهان تأکید کرد: «امروز در حوزه پژوهش، مقاله‌ای که گروهی از متخصصان آن را تدوین کرده باشند، ارزش علمی بالاتری دارد، از مقاله‌ای که توسط یک نفر به‌تنهایی نگاشته شده باشد؛ چون مجموعه‌ای از داده‌ها، تجربیات و دیدگاه‌ها در آن دخیل است و این یعنی رشد واقعی علمی. ما به دنبال صلح و همکاری با دنیا هستیم، نه ستیز، اما در برابر زور و تحقیر نیز هرگز کوتاه نخواهیم آمد. ایران، سرزمین عزت است و شما نخبگان این کشور، ستون‌های اصلی ساخت آینده‌اید.»
پزشکیان عنوان کرد: «اگر به ایران و خاکمان دل ببندیم و برای سربلندی‌اش تلاش کنیم، راه خود را پیدا خواهیم کرد. این‌طور نیست که کسی بگوید شما از این دستاورد صرف‌نظر کنید تا ما با شما گفت‌وگو کنیم. ما از هیچ‌یک از دستاوردهای علمی‌مان عقب‌نشینی نخواهیم کرد. آینده این کشور را شما نخبگان رقم خواهید زد. ما با تمام توان پشتیبان شما هستیم، اما انتظار داریم با تدوین استانداردهای دقیق، از دوباره‌کاری‌ها جلوگیری کنید و ایران عزیزمان را به جایگاهی برسانید که شایسته مردم بزرگ و باافتخارش است.»
کلمات کلیدی :
رشوهقاچاقرئیس‌جمهورداده‌های قابل‌رصد