بر اساس این گزارش خالص جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال گذشته در حدود ۱.۳ تریلیون دلار در جهان ثابت باقی‌مانده است و به نوعی نشان‌دهنده رکود در سرمایه‌گذاری‌های جدید در پروژه‌های صنعتی و زیرساختی در کشورهای در حال توسعه است. بخشی از این به خاطر چالش‌های جهانی و منطقه‌ای و همچنین تنش‌های تجاری بوده، که شرایط سرمایه‌گذاری را سخت‌تر کرده است.
بر اساس داده‌های این گزارش، روند سرمایه‌گذاری در جهان برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار و مقابله با تغییرات اقلیمی به شکلی که پیش‌بینی شده بود، انجام نمی‌شود. یعنی کشورها و نهادها همراهی لازم و واقعی برای حمایت و حفاظت از محیط‌زیست ندارند. برای پر کردن شکاف بین مسیر بهینه مقابله با تغییرات اقلیمی و روند جاری سرمایه‌گذاری نیاز به ۵۰۰ میلیارد دلار از منابع عمومی و ۵۰۰ میلیارد دلار از منابع خصوصی در سال هست، که رقم بسیار بزرگیست و بنابر این دستیابی به آن تقریبا غیرممکن است.
اما چرا با وجود نظارت شدید نهادهای بین‌المللی بر کشورها و همچنین بر شرکت‌ها و نهادهای بزرگ، بازهم مسیر توسعه پایدار و سرمایه‌گذاری سبز فاصله چشم‌گیری با برنامه‌ها دارد؟ این گزارش دلیل اصلی آن را «سبزشویی» می‌نامد.
Greenwashing یا همان «سبزشویی» به عملی اطلاق می‌شود که در آن شرکت‌ها و سازمان‌ها و یا حتی کشورها تلاش می‌کنند تا فعالیت‌های خود را به عنوان دوستدار محیط زیست نشان دهند، اما واقعیت اقدامات اصلا با ادعای آنها همخوانی ندارد و فعالیت‌های آنها دوستدار و حافظ محیط زیست نیست. معمولا شرکت‌ها برای فریب مصرف‌کنندگان و یا سرمایه‌گذارانی که به تاثیرات زیست‌میحطی علاقمند هستند، این کار را انجام می‌دهند.
سبزشویی به روش های مختلفی انجام می‌شود. مثلا شرکت‌ها اصلا گزارش‌های دقیق و شفافی ارائه نمی‌دهند که این اولین نوع سبزشویی به حساب می‌آید. یا فقط بخش‌هایی از فعالیت خود را رسانه‌ای می‌کنند که دوستدار محیط زیست است و بقیه فعالیت‌های خود را ذیل همان فهرست اولیه معرفی می‌کنند. یا در مورد اثرات مثبت فعالیت‌های خود بر محیط‌زیست اغراق می‌کنند و آمارهای گمراه کننده ارائه می‌دهند. برخی از شرکت‌ها از ادبیات ابهام‌آمیز استفاده می‌کنند. مثلا محصولی را «سبز» می‌نامند، در حالی که فقط بسته‌بندی آن محصول دوستدار محیط زیست است. یا برخی شرکت‌ها عملکرد‌های نمادین انجام می‌دهند. یعنی در حالیکه جریان اصلی تولید آنها آلاینده است، چند فعالیت نمادین دوستدار محیط‌زیست انجام می‌دهند و روی آنها فعالیت تبلیغی وسیعی انجام می‌دهند. در‌حالیکه این فعالیت‌ها در مقیاس کل شرکت بسیار جزئی هستند.
خلاصه اینکه با توجه به الزامات قانونی جدید بر کشورها و شرکت‌ها، برای فرار از جرایم مالی ناشی از آن و یا برای جذب مصرف‌کنندگان دوستدار طبیعت این فریب‌کاری «سبزشویی» انجام می‌گیرد.
گزارش جهانی سرمایه‌گذاری پیش‌بینی می‌کند، با توجه به اینکه مسیر تغییرات اقلیمی و مباحث حفاظت از محیط‌زیست در دنیای امروز بسیار اهمیت دارد و توافقات و قراردادهای جهانی در این رابطه در حال تنظیم است، به نظر می‌رسد موج جدید تحریم‌های اقتصادی و جرایم مالی جهانی در آینده نزدیک، فقط شامل پولشویی و حمایت از تروریسم نیست، بلکه «سبزشویی» و تشدید آلودگی‌های زیست محیطی نیز به آن اضافه خواهد شد.
بر اساس داده‌های این گزارش در خاورمیانه به دلیل عدم شفافیت، کمبود الزامات قانونی، عدم آگاهی و همچنین تمرکز بر بازده مالی کوتاه‌مدت، بسیاری از شرکت‌ها حتی گزارش‌های دقیقی از وضعیت آلودگی و پایداری فعالیت‌های خود ارائه نمی‌دهند و بیشتر از بقیه مناطق جهان در معرض جرایم آتی قرار خواهند داشت. البته شرکت‌های چین و هند نیز اگر با روند‌های فعلی ادامه دهند از این قاعده مستثنی نخواهند بود.
ایران یکی از کشورهایی است که نه به صورت ملی و نه به صورت شرکتی گزارش‌های دقیق و شفافی در رابطه با میزان آلاینده بودن فعالیت‌های اقتصادی خود ارائه نمی‌کند. البته به نظر می‌رسد خود نهادهای رسمی کشور هم تا حدودی اطلاع دقیقی از حجم و میزان آلاینده بودن فعالیت‌ها ندارد و تنها از شاخص آلودگی هوا نتیجه آن را ارزیابی می‌کنند. که در صورت بارش باران یا وزش باد، حساست‌ها نسبت به میزان آلاینده بودن فعالیت‌های اقتصادی و تولیدی در بین مسئولین از بین خواهد رفت. در مجموع با توجه به فقدان یا ضعف گزارش‌های دقیق و شفاف در مورد اثرات زیست‌محیطی فعالیت‌های اقتصادی در ایران، به نظر می‌رسد یکی از کشورهایی که در فهرست «سبزشویی» آتی قرار خواهد گرفت، کشور ایران است.
با توجه به مسیر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران، که در سال‌های اخیر با چالش‌های جدی روبرو بوده است، به نظر می‌رسد کشور ما نیاز شدیدی به رها شدن از شرایط تحریمی و تبدیل به یک کشور معمولی در عرصه اقتصاد بین‌الملل دارد. در حال حاضر که مسئولین و مقامات دولتی به دنبال حل چالش عجیب و قدیمی پولشویی ایران و پیوستن به FATF هستند، در نظر داشته باشند که اگر این فرایند زیاد به طول بیانجامد، هنوز رها نشده از «پولشویی» درگیر چالش جدید «سبزشویی» خواهند شد.
به کورسویی و نمی‌دانیم چگونه، اما امیدواریم که چالش‌های تحریمی ایران یک به یک حل شوند و با تدبیر، درگیر چالش‌های جدید نشویم!
منبع: پویش فکری توسعه
کلمات کلیدی :
سبزشوییتحریمتغیرات اقلیمیGreenwashingFATFپولشوییزیست‌محیطیآلودگی