این مطالعه موردی، پنج مورد از مهم‌ترین پرونده‌های پولشویی تا به امروز را بررسی می‌کند.
چه کسانی درگیر بودند، چه اشتباهی رخ داد، چقدر هزینه داشت و متخصصان انطباق با قوانین چه چیزهایی می‌توانند یاد بگیرند تا از تکرار تاریخ جلوگیری کنند.
1. Danske Bank – رسوایی 200 میلیارد یورویی
مرور کلی:
بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۵، دانسکه بانک، بزرگترین وام‌دهنده دانمارک، به مرکز یکی از بزرگترین رسوایی‌های پولشویی در تاریخ تبدیل شد.
شعبه استونیایی آن تقریباً ۲۰۰ میلیارد یورو (حدود ۲۳۰ میلیارد دلار آمریکا) تراکنش‌های مشکوک را که عمدتاً از روسیه و دیگر کشورهای شوروی سابق سرچشمه می‌گرفت، پردازش کرد.
آنچه اتفاق افتاد:
تحقیقات نشان داد که شعبه استونیایی دانسکه، کنترل‌های ضد پولشویی ضعیفی داشته است. بسیاری از مشتریان غیرمقیم آن - شرکت‌های ثبت شده در بریتانیا، قبرس و جزایر ویرجین بریتانیا - برای انتقال وجوه با منشأ نامشخص استفاده می‌شدند.
هاوارد ویلکینسون، افشاگر و کارمند سابق، اولین بار در سال ۲۰۱۳ به مدیران اجرایی هشدار داد اما هشدارهای داخلی نادیده گرفته شد. هنگامی‌که این رسوایی در سال ۲۰۱۸ به‌طور عمومی فاش شد، نهادهای نظارتی جهانی تحقیقات هماهنگی را آغاز کردند.
هزینه و پیامدها:
در سال ۲۰۲۲، دانسکه بانک در آمریکا به کلاهبرداری اعتراف و موافقت کرد که ۲ میلیارد دلار جریمه بپردازد.
مدیرعامل بانک استعفا داد، قیمت سهام آن تقریباً 50 درصد کاهش یافت و اعتبار آن به‌عنوان یک مؤسسه معتبر شمال اروپا خدشه‌دار شد.
این شرکت با دعاوی حقوقی از سوی سرمایه‌گذاران مواجه شد و برای چندین سال دسترسی به بازارهای بین‌المللی را از دست داد.
درس‌های کلیدی:
- حساب‌های غیرمقیم و فرامرزی نیاز به بررسی دقیق‌تر (EDD) دارند.
- نادیده گرفتن افشاگران داخلی می‌تواند مشکلات کوچک را به بحران‌های سیستماتیک تبدیل کند.
- اکنون نهادهای ناظر انتظار دارند بانک‌ها نه تنها ثابت کنند که سیاست‌های مبارزه با پولشویی دارند، بلکه به‌طور فعال بر اجرای آنها نظارت می‌کنند.
۲. HSBC- پرونده پولشویی کارتل‌های مواد مخدر
مرور کلی:
در سال ۲۰۱۲، غول بانکداری جهانی HSBC اعتراف کرد که به کارتل‌های مواد مخدر مکزیکی و نهادهای تحریم شده اجازه داده است تا از طریق شرکت تابعه آمریکایی خود نزدیک به ۸۸۱ میلیون دلار پولشویی کنند. این پرونده به یکی از بدنام‌ترین نمونه‌های عدم رعایت قوانین در بانکداری مدرن تبدیل شد.
آنچه اتفاق افتاد:
برنامه مبارزه با پولشویی HSBC به طرز اسفناکی ناکافی بود. شعبه مکزیکی آن میلیاردها دلار پول نقد را بدون بررسی‌های مناسب به آمریکا ارسال کرد و مأموران انطباق نتوانستند تراکنش‌های پرخطر را رصد کنند. این بانک همچنین پرداخت‌ها را برای اشخاص ایرانی، سودانی و کره شمالی انجام داد که نقض قوانین تحریم‌های آمریکا بود.
کمیته فرعی تحقیقات سنای آمریکا بعداً فاش کرد که کارکنان بخش انطباق با مقررات، منابع کافی نداشتند، هشدارهای ریسک نادیده گرفته می‌شدند و گزارش‌های فعالیت‌های مشکوک به‌موقع ثبت نمی‌شد.
هزینه و پیامدها:
HSBC یک میلیارد و 900 میلیون دلار جریمه پرداخت کرد و با وزارت دادگستری آمریکا یک توافق‌نامه‌ی پنج‌ساله برای تعویق پیگرد قانونی (DPA) منعقد کرد.
مجبور بود به نظارت مستقل تن دهد و اصلاحات گسترده ضد پولشویی را اجرا کند.
این رسوایی به جایگاه آن نزد نهادهای نظارتی و سرمایه‌گذاران در سراسر جهان آسیب رساند.
درس‌های کلیدی:
- برنامه‌های مبارزه با پولشویی باید از اختیارات مستقل و منابع کافی برخوردار باشند.
- رعایت تحریم‌ها و مبارزه با پولشویی (AML) به هم گره خورده‌اند؛ کنترل‌های ضعیف در یکی، ریسک را در دیگری آشکار می‌کند.
- نظارت‌های حفظ حریم‌شخصی و حفاظت از داده‌ها DPA و شرکت‌ها هم از نظر مالی و هم از نظر اعتبار پرهزینه هستند؛ پیشگیری بسیار ارزان‌تر از اصلاح است.
3- 1 MDB – رسوایی فساد میلیارد دلاری مالزی
مرور کلی: پرونده (1 Malaysia Development Berhad (MDB یک شبکه فساد گسترده را که شامل مقامات مالزیایی، بانک‌های بین‌المللی و افراد مرتبط با سیاست بود، افشا کرد. بین سال‌های 2009 تا 2014، بیش از 4.5 میلیارد دلار از صندوق ثروت ملی به حساب‌های شخصی و دارایی‌های لوکس در سراسر جهان منتقل شد.
چه اتفاقی افتاد:
بودجه‌ای که برای پروژه‌های توسعه ملی در نظر گرفته شده بود، از طریق شرکت‌های صوری و حساب‌های خارجی منتقل شد. این پول صرف خریدهای گزاف - املاک و مستغلات، آثار هنری، یک قایق تفریحی و حتی تولید فیلم گرگ وال‌استریت - شد.
چهره‌های کلیدی شامل «جو لو» یک سرمایه‌دار مالزیایی و نزدیکان نخست‌وزیر سابق نجیب رزاق که بعداً به جرم فساد محکوم شد، بودند. بانک‌های جهانی مانند گلدمن ساکس، BSI و بانک فالکون به دلیل تسهیل معاملات بدون بررسی‌های لازم، متهم شدند.
هزینه و پیامدها:
گلدمن ساکس ۲.۹ میلیارد دلار جریمه جهانی پرداخت کرد که یکی از بزرگترین جریمه‌های تاریخ برای یک موسسه مالی است.
چندین بانک خصوصی سوئیس مجوز خود را از دست دادند.
چشم‌انداز سیاسی مالزی دگرگون شد و اعتماد به نهادهای دولتی به‌شدت کاهش یافت.
درس‌های کلیدی:
- مواجهه سیاسی مستلزم دقت و بررسی بیشتر در مورد اشخاص حقوقی و صندوق‌های وابسته به دولت است.
- همکاری فرامرزی بین نهادهای نظارتی برای ردیابی جریان‌های پولی جهانی ضروری است.
- لحن فرهنگی و اخلاقی از سوی مقامات ارشد تعیین می‌کند که آیا هشدارهای مربوط به انطباق با مقررات جدی گرفته می‌شوند یا خیر.
۴. Wirecard AG - امپراتوری پرداخت‌های فانتوم
مرور کلی:
شرکت فین‌تک آلمانی Wirecard AG زمانی محبوب فناوری اروپا بود و پرداخت‌های دیجیتال میلیون‌ها تاجر در سراسر جهان را پردازش می‌کرد. اما در سال ۲۰۲۰، این شرکت پس از آنکه حسابرسان، ۱.۹ میلیارد یورو پول نقد گمشده‌ای را کشف کردند که هرگز وجود نداشت، ورشکست شد.
اگرچه از نظر فنی یک مورد کلاهبرداری بود اما سقوط وایرکارت شامل پولشویی نیز می‌شد، زیرا بازرسان دریافتند که وجوه از طریق شرکای ناشناس در آسیا و خاورمیانه جابجا شده است.
چه اتفاقی افتاد:
Wirecard از طریق خریداران شخص ثالث که پرداخت‌ها را در بازارهای پرخطر پردازش می‌کردند، سودهای کلانی را به‌دست آورد. در واقع، این عملیات‌ها شرکت‌های صوری بودند که برای پنهان کردن ضررها و پولشویی وجوه غیرقانونی استفاده می‌شدند. کنترل‌های انطباق سطحی بودند و هیئت‌مدیره هشدارهای مکرر روزنامه‌نگاران و فروشندگان استقراضی را نادیده گرفت.
هزینه و پیامدها:
Wirecard در ژوئن ۲۰۲۰ اعلام ورشکستگی کرد؛ سرمایه‌گذاران بیش از ۲۰ میلیارد یورو از ارزش بازار خود را از دست دادند.
مدیرعامل مارکوس براون دستگیر شد و مدیر ارشد عملیاتی، جان مارسالک، متواری شد و همچنان متواری است.
نهادهای نظارتی و حسابرسان آلمانی به دلیل قصور در نظارت با انتقاد جهانی مواجه شدند.
درس‌های کلیدی:
- فین‌تک‌ها باید استانداردهای AML و حاکمیت شرکتی در سطح بانکی را اتخاذ کنند ، به‌خصوص هنگام مدیریت پرداخت‌های شخص ثالث.
- تنظیم‌کنندگان مقررات باید از نوآوری جلوتر باشند؛ فناوری بهانه‌ای برای شکاف‌های انطباق نیست.
- شفافیت و حسابرسی مستقل، ارکان غیرقابل‌مذاکره اعتماد هستند.
۵. Swedbank: سوئدبانک و بحران بالتیک
مرور کلی:
در پی افشاگری‌های دانسکه بانک، فاش شد که سوئدبانک یکی از بزرگترین وام‌دهندگان سوئد، ۱۳۵ میلیارد دلار تراکنش مشکوک عمدتاً از طریق عملیات خود در استونی بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶، پردازش کرده است. بسیاری از مشتریان با پایگاه مشتریان پرخطر دانسکه همپوشانی داشتند.
چه اتفاقی افتاد:
شعبه استونیایی Swedbank هزاران مشتری غیرمقیم - عمدتاً از روسیه و اوکراین - را بدون اسناد و مدارک مناسب شناسایی مشتری پذیرفت. تحقیقات نشان داد که مدیران Swedbank سال‌ها قبل از اینکه نهادهای نظارتی از نقص‌ها مطلع شوند، از آنها مطلع بودند و اقدامی نکردند.
هزینه و پیامدها:
در سال ۲۰۲۰، سوئدبانک توسط نهادهای نظارتی سوئد و استونی ۴ میلیارد کرون سوئد (معادل تقریباً ۳۸۰ میلیون دلار) جریمه شد.
مدیرعامل و چند عضو هیئت‌مدیره مجبور به استعفا شدند.
ارزش بازار این بانک ظرف چند ماه نزدیک به 30 درصد کاهش یافت.
درس‌های کلیدی:
- سرایت شهرت: مؤسسات همسایه یا همتا می‌توانند پس از یک رسوایی با بررسی‌های مشابهی روبرو شوند.
- چارچوب‌های قوی شناسایی مشتری برای مشتریان غیرمقیم و پرخطر بسیار مهم است.
- شفافیت با نهادهای نظارتی می‌تواند آسیب‌های بلندمدت را محدود کند.
** هزینه‌های انسانی و اعتباری
فراتر از اعداد و ارقام، هر مورد پولشویی پیامدهای انسانی و اجتماعی به همراه دارد.
اعتماد عمومی به مؤسسات مالی از بین می‌رود.
کارمندان و سهامداران از اخراج‌ها و از دست دادن پس‌اندازها رنج می‌برند.
محیط‌های نظارتی سخت‌تر می‌شوند و هزینه‌های عملیاتی را برای کل صنعت افزایش می‌دهند.
شبکه‌های جنایی قدرت می‌گیرند، فساد، تروریسم و جرایم سازمان‌یافته را تأمین مالی می‌کنند.
پولشویی جرمی بدون قربانی نیست؛ بلکه جنبه تاریک‌تر تجارت جهانی را حفظ می‌کند.
** واکنش نظارتی گسترده‌تر
این رسوایی‌ها، مقررات جهانی مبارزه با پولشویی (AML) را تغییر شکل دادند.
دستورالعمل‌های AMLD5 و AMLD6 اتحادیه اروپا، حمایت‌های سختگیرانه‌تری را در مورد مالکیت انتفاعی و افشاگران فساد اعمال کردند.
قانون مبارزه با پولشویی آمریکا در سال ۲۰۲۰، اختیارات FinCEN را گسترش داد و یک دفتر ثبت مالکیت ذی‌نفع ایجاد کرد.
اکنون نهادهای نظارتی در سراسر جهان انتظار ارزیابی‌های ریسک پیشگیرانه را دارند، نه پیروی منفعلانه از قوانین.
به‌عبارت‌دیگر، انطباق دیگر مربوط به تیک زدن گزینه‌ها نیست بلکه مربوط به پیش‌بینی تهدیدها و محافظت از یکپارچگی سیستم مالی است.
** نتیجه‌گیری
بزرگترین رسوایی‌های پولشویی جهان از شبکه بالتیک دانسکه بانک گرفته تا ماجرای فساد MDB یک مضمون مشترک دارند: عدم اقدام در مورد علائم هشدار دهنده. هر مورد نشان می‌دهد که رعایت قوانین یک مرکز هزینه نیست، بلکه ضامن بقای مؤسسه است.
آسیب به اعتبار، ارزش بازار و اعتماد عمومی اغلب از خود جریمه‌ها بیشتر است. برای تیم‌های انطباق، این داستان‌ها یک نقشه راه روشن ارائه می‌دهند: شناسایی مشتری قوی، نظارت توانمند، فرهنگ شفاف و هوشیاری مداوم.
جرایم مالی بی‌رحمانه هستند، اما دفاع در برابر آنها نیز می‌تواند بی‌رحمانه باشد، مشروط بر اینکه نهادها درس‌هایی را که تاریخ مدام تکرار می‌کند، بیاموزند.
منبع: sanctions.io
کلمات کلیدی :
پولشوییپنج پرونده پولشوییمهم‌ترین پرونده‌های پولشوییدرس‌های کلیدی پولشوییهزینه و پیامدها پولشویی