اقتصاد ایران در چند سال گذشته با مشکلات و چالش‌های بی‌سابقه‌ای روبه‌رو بوده است. از جهش ارزی و تورم لجام‌گسیخته گرفته تا افت شدید سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی؛ تمام اینها به نحوی ریشه در انزوای مالی ایران در سطح جهانی دارد. در این میان، مسائلی چون FATF و تحریم‌های بانکی به دو قفل بزرگ بر دروازه‌های تجارت و سرمایه‌گذاری ایران تبدیل‌شده‌اند.
تحلیلگران معتقدند که عبور از این وضعیت نه تنها نیازمند مذاکرات مؤثر سیاسی است بلکه به اصلاحات عمیق اقتصادی و شفافیت ساختاری نیز وابسته است.
برای بررسی دقیق‌تر این موضوع روزنامه نوآوران سراغ مجیدرضا حریری، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین رفته است.
** آقای حریری وضعیت کنونی اقتصاد ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید و تأثیر تحریم‌ها را تا چه اندازه جدی می‌دانید؟
واقعیت این است که اقتصاد ایران بیش از یک دهه است که زیر فشار مستقیم تحریم‌های یک‌جانبه و چندجانبه قرار دارد. این تحریم‌ها تنها محدود به تجارت نفت یا کالاهای خاص نیستند؛ بلکه عملاً ارتباط ایران با شبکه مالی بین‌المللی را مختل کرده‌اند. بسیاری از مبادلات بانکی با ریسک بالا یا از مسیرهای غیررسمی انجام می‌شود. این وضعیت باعث افزایش هزینه‌های تجارت کاهش جذب سرمایه و محدودیت در انتقال فناوری شده است.
** آیا می‌توان گفت که موضوع FATF نیز مستقیماً با تحریم‌ها گره خورده است؟
بله دقیقاً پیوستن به FATF زمانی معنی‌دار و مؤثر است که امکان تعامل مالی بین‌المللی برای ایران فراهم باشد. در شرایط فعلی، حتى اگر به‌طور رسمی به تمام استانداردهای FATF پایبند باشیم، باز هم تا وقتی‌که تحریم‌ها پابرجاست بانک‌های خارجی از ترس جریمه‌های آمریکا حاضر به همکاری با ایران نیستند. به بیان ساده‌تر FATF بدون رفع تحریم‌ها قفل را باز نمی‌کند؛ بلکه در صورت گشایش مسیرها، می‌تواند به ابزار قدرتمندی برای شفاف‌سازی مبارزه با فساد و جذب سرمایه خارجی تبدیل شود.
** برخی معتقدند که حتی بدون تحریم هم اقتصاد ایران مشکلات ساختاری دارد. نظر شما چیست؟
بله بی‌تردید همین‌طور است. نمی‌توان همه مسائل اقتصادی را به تحریم نسبت داد. ما با مشکلات عمیق‌تری همچون فساد ساختاری، رانت، سوء مدیریت و نبود شفافیت مواجه هستیم به‌عنوان‌مثال، حتی در مقاطع بدون تحریم نیز مشکلات اقتصادی زیادی وجود داشت؛ بنابراین اگر امروز هم تحریم‌ها لغو شوند، معجزه‌ای در اقتصاد رخ نخواهد داد مگر این‌که به اصلاحات داخلی بپردازیم.
** از منظر تجارت خارجی هزینه نپیوستن به FATF چقدر بوده است؟
بسیار بالا؛ ما ناچاریم از روش‌های پیچیده و پرهزینه برای نقل‌وانتقال پول استفاده کنیم که غالباً از طریق صرافی‌های غیررسمی واسطه‌های پرریسک یا کانال‌های غیر شفاف انجام می‌شود این نه تنها باعث افزایش هزینه‌های تجارت می‌شود بلکه اقتصاد کشور را نسبت به فساد، پولشویی و نفوذ باندهای اقتصادی آسیب‌پذیرتر می‌کند. این شرایط، به‌ویژه برای شرکت‌های کوچک و متوسط که توان تحمل ریسک بالا را ندارند، بسیار دشوار است.
** با توجه به تحولات اخیر و انجام مجدد مذاکرات آیا چشم‌انداز مثبتی می‌بینید؟
در هفته‌های اخیر، به‌محض آغاز زمزمه‌هایی درباره مذاکرات نوسانات شدیدی در بازارهای ارز، طلا و بورس دیده شد. این یعنی بازارهای ما به‌شدت از فضای سیاسی تأثیر می‌گیرند. البته باید تأکید کنم که تعامل اقتصادی با دنیا صرفاً محدود به آمریکا نیست. باید با کل جهان تعامل برقرار کنیم توافقی که تنها بر اساس کوتاه‌مدت، باشد اثر ماندگار نخواهد داشت. ایران نیازمند یک استراتژی پایدار برای بازگشت به نظام مالی بین‌المللی است.
** به نظر شما اگر مذاکرات به نتیجه نرسد. امکان اداره اقتصاد در این وضعیت وجود دارد؟
اداره اقتصاد در شرایط تحریمی ممکن است اما بسیار دشوارتر و پرهزینه‌تر. اگر بتوانیم اثرات تحریم را به‌درستی مدیریت کنیم، بله می‌توانیم به‌نوعی ثبات برسیم. ولی باید هم‌زمان اصلاحات ساختاری را هم دنبال کنیم اقتصاد مقاومتی فقط در شعار نیست؛ بلکه به معنای شفافیت، مبارزه با فساد و کاهش وابستگی به منابع خارجی است. با اقتصاد غیر شفاف، تحریم زدا هم که باشیم، باز هم به دیوار می‌خوریم.
** راه برون‌رفت از وضعیت فعلی را در چه می‌دانید؟
یک راه بیشتر وجود ندارد؛ اصلاح درون و تعامل برون هم‌زمان باید با جهان وارد گفت‌وگو شویم و مسیرهای تحریمی را باز کنیم و در داخل نیز دست دلالان و رانت جویان را کوتاه کنیم در کنار این دو محور، پیوستن به FATF با هدف شفاف‌سازی اقتصادی، نه فقط یک الزام برای تجارت، بلکه ضرورتی برای بقای اقتصادی کشور است.
کلمات کلیدی :
FATFسایه سنگین تحریم‌هاانزوای مالیشفاف‌سازی اقتصادیتحریم‌های بانکی